Kurum Türü : Osmanlı Sanat Kurumları | Kurucusu : |
Eğitim Dili : | Kuruluş Tar : |
Ülke / Şehir : / İstanbul | Özellik : Silah Yapımı Sanatları |
Ekleyen : /2015-04-25 | Güncelleyen : /0000-00-00 |
Tirgeranlar - Cemâat-i Tirgerân-ı Hâssa
“Cemâat-i tirgerân-ı hâssa” olarak defterlere kaydı düşülen bu bölük sarayın ok üretiminin gerçekleşmesinden sorumluydu. Başka bir deyişle, hassa ok ustaları, padişah ve saray halkıyla yabancı misafirlere hediye edilecek sanatsal değeri yüksek okları üretmekteydiler.
Farklı malzemelerden yapılabilen ve yapıldıkları malzemeye göre kamış ve ağaç gibi isimler alan oklar, kullanım amaçlarına göre de tirkeş oku, tâlimhane oku, puta oku, menzil oku, idman ve meşk oku diye adlandırılmaktaydı. Diğer taraftan menzil oklarının, kiriş endâm, tarz-ı has ve şem endâm gibi türleri bulunmaktaydı.[1] Bu anlamda, okun Osmanlı’da savaş aleti dışında bir spor ve idman aleti işlevi de bulunmaktaydı. Saray atölyelerinde, özellikle tören ve resmi hediye amaçlı hazırlanan okların baş taraflarıyla uçlarına yerleştirilen çeşitli madenler ve fildişi gibi farklı malzemelerden parçaların üzerinde saray üslubunda teknik ve motiflerde bezemeler yapılmaktadır. Ok kesesi olarak tasarlanan ve törenlerin değişmez parçası olan sadaklar da yine işlemeli kumaşlar üzerine altın ve değerli taşların yerleştirilmesiyle göz kamaştırıcı nitelikte eserlere dönüştürülmüş önemli hazine objeleridir.
Fatih Sultan Mehmed döneminden itibaren saray teşkilatında yer alan tirgeranların sayısı 1526 tarihli defterde şakirdlerle beraber on beş olarak kaydedilmiştir.[2] Sayıları diğer silah sanatları bölüklerine göre yüksek bölüklerden olan hassa okçularının en kalabalık olduğu tarih olan 1596’da mevcutları otuz dokuzdur. Bu tarihten sonra sayıları düşmeye başlamakla beraber 18. yüzyılda bile en az yedi sanatçı bölükte yer almıştır. Bu anlamda kullanılacak malzemenin pahalı olmaması her daim oka ihtiyaç duyulması gibi faktörler sebebiyle bölükteki sanatçı sayısının fazla düşmediği düşünülmektedir.[3]