Abbas el Azzavi

Abbâs Bin Muhammed Bin Sâmir El-Azzavî (1890-1971). Iraklı edip ve tarihçi. Bağdat’a bağlı Deyâli’de doğdu. Azze kabilesine mensup olduğu için "El-Azzavî" diye anılır. Babasının ölümü üzerine ailesi 1894 yılında Bağdat’a yerleşti. Rüşdiyeyi bitirdikten sonra vakıf medreselerinde dinî ilimler tahsil etti.

Bilhassa Mercan ve Câmiu’l-hulefâ medreselerine devam ederek Şeyh Abdullah El-Mavsılî, Mahmud Şükri El-Alüsî, Ali Alâeddin El-Alûsî’den çok faydalandı ve bu sonuncu âlimden icazet aldı.

Irak’ta meşrutiyetin ilanından sonra açılan ve idadinin son sınıfına tekabül eden "ihtiyat" şubesini bitirerek hukuk fakültesine girdi. 1921’de fakülteden mezun olduktan sonra avukatlığa başladı.

Bu arada tarihe ve özellikle Irak tarihine İlgi duydu ve bu alanda araştırmalara başladı.

İlk yazılan, Bağdat’ta yayımlanmakta olan El-Kaza mecmuasında çıktı. Şam’daki El-Mecmau’l-İlmiyyü’l-Arabî, Kahire’deki Mecmau’l-lugati’l-Arabiyye ve Ankara’daki Türk Dil Kurumuna muhabir üye seçildi.

Ayrıca Kahire’deki Cem’iyyetü’d-dirâsâti’t-târîhiyye’nin aslî üyesi olan Azzavî, Bağdat’ta Lecnetü’t-te’lif ve’t-terceme ve’n-neşr’in başkan vekilliğini yaptı.

Tâhâ Er-Râvî’nin ölümü üzerine başkan oldu ve komisyonun ilga edildiği 1947 yılına kadar görevini sürdürdü. El-Mecmau’l-İlmiyyü’l-Irâkî’nin 1963 yılında feshine kadar da bu kurumda asli üye olarak çalıştı.

17 Temmuz 1971’de Bağdat’ta vefat etti.

Abbas El-Azzavî, 3500 kadarı yazma olan çok zengin bir kütüphane kurmuştu. Hocası Mahmud Şükrî El-Alûsî ve diğer Irak ulemasının kitaplarını toplamak suretiyle meydana getirdiği kütüphanesi bilhassa yazmalar bakımından çok kıymetlidir. Vefatından sonra kitaplarının tamamı muhtelif notları, mektupları, topladığı hat örnekleri ile levhalar 1972 yılında, Bağdat’ta bulunan El-Müessesetü’l-âmme li’l-âsâr’ın yazmalar bölümünde “Mahtûtâtu Abbas El-Azzavî” adıyla araştırmacıların hizmetine sunuldu.

Aynı kütüphane uzmanlarından Üsâme Nasır En-Naksibendî ve Zamyâ Muhammed Abbas tarafından konularına göre hazırlanan açıklamalı “Azzavî Yazmaları Katalogu”, El-Mevrid mecmuasının XI/4. sayısından İtibaren yayımlanmaya başlamıştır. Irak’ta yaşayan çeşitli kabilelerin tarihi ile bazı mezhepler Azzavî’nin özellikle ilgisini çeken konular oldu.

Aynı zamanda İslam-Türk Ansiklopedisi’nin yazarları arasında yer alan Azzavî, Irak’ın tarihi, dini ve edebî hayatına dair çok sayıda eser ve makale yazdı. Yirmi üçü yayımlanmış olan kitaplarının sayısı, baskıya hazır fakat henüz neşredilmemiş olanlarla birlikte, doksan sekize ulaşmaktadır. Neşredilmemiş kitapları, oğlu tarafından Bağdat’ta bulunan El-Mecmau’l-ilmiyyü’l-Irâkî kütüphanesine teslim edilmiştir

Bunlar arasında Târihu’l-edebi’t-Türkî fi’l-Irak ve El-Hattu’l Arabî fî Türkiya gibi eserler de bulunmaktadır.

Hayatta iken neşredemediği pek çok makalesi ise vefatından sonra oğlu Fâzıl Azzavî tarafından, konularına göre ayrılarak çeşitli Arapça dergilerde zaman zaman yayımlanmaktadır. Azzavî, kaynaklara tamamıyla vâkıf olmakla beraber eserlerinde tarihî, sosyal ve siyasi olayları sebep-sonuç ilişkileri açısından ele almak yerine, daha çok dış görünüşlerinden hareket ederek değerlendirir. Çeşitli kaynaklardan derlediği ve doğruluğuna inandığı bilgileri aktardıktan sonra, doğrudan veya dolaylı olarak hatıra gelecek sebep ve ihtimallerin düşünülmesini okuyucuya bırakır. Eserlerini telifleri, tercümeleri ve neşre hazırladıkları olmak üzere üç bölümde ele almak mümkündür. Ayrıca pek çok gazete ve dergide çeşitli konularda makaleler neşretmiştir