Aşık Zülali Posoflu

Asıl adı Yusuf Kökten olup, Şekeroğulları'ndan Abdullah E fendi'nin oğludur. "Saf ve temiz su" anlamındaki Zülâli mahlasını kendisine Aşık Feryâdi verdi. İlköğrenimini Suskap Köyü Medresesin’de yaptı.
Aşık edebiyatı ve ozanlık geleneği yolunda güçlü âşıkların deyişlerini okuyup ezberleyerek ilerledi. Ayrıca saz ve söz dersleri aldı. Daha on altı yaşında iken, Âşık Abbas’la birlikte yöreyi dolaşarak çalıp söylemeye başladı. Tanınmaya başlaması ise on sekiz yaşına girdiği 1891 yılında Yahudi Âşık İzharı ve Âşık Şenlikle yaptığı karşılaşmalardan sonradır.
Yaşadığı yörenin Ruslar tarafından işgal edilmesi üzerine, 1894te Livana (Artvin) ve Ardanuç göçmenleriyle Sinop'a gitti. Kısa bir süre sonra Bursa'ya, oradan da İstanbul'a geçti.
İstanbul'da medresede okuyan ağabeyinin yanında Arapça dersleri almaya başladı. Arkasından Bursa Ziraat Mektebi'ne girerek 1896-98 yıllan arasında orada öğrenim gördü ise de, hastalanması nedeniyle öğrenimini bitiremeden Posofa döndü. Batum'un Hula ve Posof'un iptidai okullarında, daha sonra Azerbaycan'ın Bakü ve Seki şehirlerinde Türk Millî Okullarında öğretmenlik yaptı.
Gerek Kars'ta, gerekse Bakü ve Şeki'deki milliyetçilik hareketlerinden dolayı Rusların takibine uğradı.
Zülâli, 1911 yılında babası ve iki kardeşi ile Afyonkarahisar'a gitti. 1912'de bir heyet önünde sınava girerek Müderris Belgesi aldı ve Afyonkarahisar Esir Türki Okulunda bir süre öğretmenlik yaptı.
Daha sonra, yakınlarının bulunduğu Selemiye köyüne yerleşti. Bavurdu, Hacı Osmanlar (Eynihan) ve Kuzuönü köylerinde kısa sürelerle imamlık yaptı. Selimiye köyünde ziraatçilik, arıcılık ve tavukçuluk yapü. Bölgenin Yunanlılar tarafından işgali üzerine ailesi ile birlikte Konya'nın Ilgın ilçesine gitti, Afyonkarahisar'ın kurtarıldığı 27 Ağustos 1920 tarihine kadar orada kaldı. 1926 yılında Dinar ilçesinin Dombey köyüne öğretmen olarak atandı, 1927-29 yıllarında da Selimiye köyünde öğretmenlik yaptı. 1930 yılında Kars, Ardahan ve Posofu ziyaret etti.
Afyonkarahisar'a döndükten sonra atandığı Emirdağı Orman Fidanlığı koruma memurluğu görevi (1939-40) iki yıl sürdü. Ömrünün son yıllarında yoksul düştü. Manisa'da geçirdiği bir operasyonda bir gözünü kaybetmişti. Kalp yetmezliğinden öldü ve Çifteler (Eskişehir)'de toprağa verildi. Doğduğu "Suskap" köyünün adı 1961 yılında "Âşık Zülâli" köyü olarak değiştirildi.
Şiirlerinin bir kısmı Kars Halkevinin yayın organı Doğuş dergisi ile Karseli dergisinde Âşık Zülâli veya Posoflu Âşık Zülâli, Afyonkarahisar Halkevi'nin Taşpınar dergisinde, Afyonlu Zülâli imzalarıyla yayımlanmış-ü. Duygusal konular da içinde olmak üzere; vatan sevgisini, gönül konularını, zamandan şikâyeti, Tanrıya yönelişi dile getirdiği hemen tüm şiirlerinde daha çok bir dertlenme üslûbu ve didaktik bir hava hakimdir. İrfan Ünver Nasratınoğlu, hazırladığı Posoflu Aşık Zülâli (1987) adlı kitabına aldığı şiirlerin bir bölümünü çeşitli yayınlardan derlediğini, kimilerini dostlarının gönderdiğini, kimilerini de ezberlemiş olanların ağızlarından derlediğini belirtir.
'Koşma ve semailerindeki akılcılığı, sade dili gazellerinde ve müseddeslerinde de görüyoruz; bu da Zülâli'nin günlük dili şiirlerine rahatlıkla uygulayabildiğini göstermektedir. Pek çok âşıkta gördüğümüz farklı iki şiir dilini Zülâli adeta sade Türkçe'nin lehine olmak üzere birleştirivermiştir.' (Saim Sakaoğlu)

ESERLERİ

Şiir

• Zülâli'den Parçalar (haz. Erdoğan Kökten, 1953),
• Âşik Zülâli Hayatı - Şiirleri (haz. Kemal Bayrak, 1973),
• Posoflu Âşık Zülâli (haz. İrfan Ünver Nasrattınoğlu, 1987).