Hasîrî, Mahmûd b. Ahmed

Ebü’l-Mehâmid Cemâlüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Abdisseyyid el-Hasîrî el-Buhârî (ö. 636/1238)

Hanefî fakihi.

Cemâziyelevvel 546’da (Ağustos-Eylül 1151) Buhara’da hasır dokumacılığıyla meşhur bir mahallede doğdu; “Hasîrî” nisbesi buradan gelmektedir. Fıkıh ilmini Buhara’da aralarında Kādîhan’ın da bulunduğu âlimlerden öğrendi. Daha sonra tahsil için Nîşâbur, Halep ve Şam gibi merkezlere yolculuk yaptı. Ebû Sa‘d Abdullah b. Ömer es-Saffâr en-Nîsâbûrî, Radıyyüddin Ebü’l-Hasan Müeyyed b. Muhammed b. Ali et-Tûsî, Mansûr b. Abdülmün‘im b. Abdullah el-Furâvî ve İbrâhim b. Ali b. Hamek el-Mugīsî gibi âlimlerden ders aldı. Dımaşk’a yerleşerek Nûriye Medresesi’nde 611-636 (1214-1238) yılları arasında müderrislik görevinde bulundu. Aralarında Mecdüddin Abdullah b. Mahmûd el-Mevsılî, Reşîdüddin İbnü’l-Muallim, Münzirî, Zekiyyüddin el-Birzâlî, Hılâtî, Sıbt İbnü’l-Cevzî, Mecdüddin İbnü’l-Adîm, Fâtıma bint İbrâhim el-Batâihiyye ve İbnü’s-Sâbûnî’nin de bulunduğu birçok talebe yetiştirdi. el-Melikü’l-Muazzam onun Nûriye Medresesi’ndeki fıkıh derslerine katılır ve kendisine saygı gösterirdi. Devrinin önde gelen Hanefî âlimlerinden biri olan Hasîrî, Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî’nin eserlerini rivayet ve şerhetmekle de tanınmıştır. 8 Safer 636’da (20 Eylül 1238) Dımaşk’ta öldü ve Sûfiye Kabristanı’na defnedildi.

Eserleri

1. Hayrü’l-matlûb fi’l-’ilmi’l-mergūb
el-Melikü’n-Nâsır Dâvûd’a ithaf edilen eser bir fetva kitabıdır (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, nr. 164).

2. et-Tarîkatü’l-Hasîriyye fî ‘ilmi’l-hilâf beyne’ş-Şâfi’iyye ve’l-Hanefiyye (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, nr. 366).

3. et-Tahrîr fî şerhi’l-Câmi’i’l-kebîr
Şeybânî’nin Hanefî fıkhına dair meşhur eserinin şerhi olup sekiz ciltten ibarettir (Süleymaniye Ktp., Hamidiye, nr. 222; Molla Çelebi, nr. 42-43; Şehid Ali Paşa, nr. 805-807; Cârullah Efendi, nr. 670-671). Ali Ahmed en-Nedvî, et-Tahrîr’in Hidîviyye Kütüphanesi’nde mevcut (nr. 52-58) altı ciltlik nüshasını esas alarak eserdeki fıkhî kaideleri çıkarıp bir araya getirmiştir. Bir doktora tezi olan bu çalışma el-Ķavâ’id ve’d-davâbitü’l-müstahlasa mine’t-Tahrîr adıyla yayımlanmıştır (Kahire 1411/1991).

4. el-Muhtasar (el-Vecîz) fî şerhi’l-Câmi’i’l-kebîr
Aynı esere yaptığı iki ciltlik muhtasar bir şerhtir (Süleymaniye Ktp., Fâtih, nr. 1550, 1696; Karaçelebizâde Hüsâmeddin, nr. 116; Beşir Ağa, nr. 295).

5. Şerhu’l-Câmi’i’s-sagīr
Yine Şeybânî’nin Hanefî fıkhına dair bir diğer eserinin şerhidir (bu eserlerin yazma nüshaları için ayrıca bk. Brockelmann, GAL, I, 178, 179, 473; Suppl., I, 290, 653). Kaynaklarda Hasîrî’nin Şeybânî’nin es-Siyerü’l-kebîr’ini de şerhettiği kaydedilmektedir.