İbn Hacer el Askalani’nin Allahın İsim Ve Sıfatlarının TevkifiliğiVe Manalandırılması İle İlgili Görüşleri

1-İbn Hacer el Askalani’nin Allahın Isim Ve Sıfatlarının Tevkifiliği İle İlgili Görüşleri

Allahın isim ve sıfatları kitap ya da sünnetle isbat edilir . Allahın isim ve sıfatlarının tevkifiligi esastır .

Allahın ve rasulunun Allah hakkında isbat ettikleri isim ve sıfatlara iman tevhidin geregidir. Tevhid, teşbih ve tatilden uzak olmaktır . Bu sıfat ve isimlerin isbatı da tevhide uygun olmalıdır.

Kuran da ve sunnette isbat edilmeyen başka isim ve sıfatların Allaha nisbet edilmeside belli şartlar çerçevesinde caiz olabilir..İsim Allaha noksanlık nisbeti içermemelidir. Ve kuranda bu isimlendirmeye esas bir mana bulunmalıdır. Bu iki şart çerçevesinde Allaha kuranla sabit olmayan bir isim nisbet edilebilir.

İsbat noksanlık ve beşer için akla gelen manaların tenzihi ile birlikte yapılır. Selefin çoğunluğu bu tur sıfatları tevilden kaçınmışlar nasıl varid oldular ise oylece kabul etmişlerdir. Varid oldugu cercevede kabul edilmesi ; Allahın sıfatlarının mahlukatın sıfatlarına benzemediğinin itikad edilmesi suretiyle olur. Allahın bu sıfatlarla vasfolunması bu çerçevede haktır ve tevhidin geregidir.

Bu isbatlarda , akla gelen (Allahın kemaline yakışmayacak) manalardan Allahın tenzih edilmesi esastır.

Ehli sünnetten bir grub bu sıfatların bazılarının manalarının bilinebilecegini soyleyip değişik teviller söylemişlerdir.

Allahın zıllı o makamın ve o makamda bulunmayı kazandıracak amellerin yüceliğiini ifade eder.

Dıhk sıfatı Allahın rahmetini ifade eder.

Aceb sıfatı Allahın rızasıdır.

Ğadab ın manası Allahın o şahsı cezalandırmayı irade etmesidir.

Allah ona bakmaz demek rahmet etmez demektir.

Kulun Allaha yakınlaşması Allah katında derecesinin yukselmesidir.

İtyan ile ilgili değişik teviller naklolunmuştur.

Vech sıfatı zatı manasındadır [1]

Ehli sünnet bu sıfatların uzuv olmadığında ittifak etmişlerdir.

Bu sıfatların beşer icin akla gelen manalarından Allah tenzih edilmelidir. bu sıfatların luğavi hakikatları Allaha nisbet edilmemelidir.. Mesela eli vardır , mahlukatınkine benzemez; manasını Allah bilir denilir. Ama; ‘ el Allahın uzvudur . Allahın kemaline layık bir manada Allahın el uzvu vardır’ denilemez . Çünkü uzuv parçadır. Ve Allah uzuvlardan murekkeb bir varlık değildir. Bu mananın nisbeti Allaha noksanlık nisbeti olacaktır. Tevhide münafidir.Ve Allah zatında sıfatlarında ve fiillerinde eşi benzeri ortağı olmayan bir varlıktır.

Allah ın nuzul sıfatı da haktır . Nuzul dil acısından ; yukarıdan aşağıya , ulviden sufliye hareket ve intikal manasına gelmektedir. Bu mana Allaha nisbet edilemez . Allah biryerden biryere intikalden münezzehtir . digger taraftan Allah bu sıfatla kendisini vasfettiği icin iman etmek gerekir . Ama manasını bilmediğimiz için manasını hakkıyla Allah bilir demek te gerekir. Nuzulun mahlukat için akla gelen manasının Allaha nisbet edilmesi , Allahın mahlukatına benzetilmesi olacagından bundan da Allah tenzih edilmelidir .

İtyan(-gelme), Allahın fiillerindendir , noksanlıklardan Allahı tenzih ederek ve tevil etmeden iman etmek gerekir.

3-İbn Hacere Göre Bu Sıfatların Beşer İçin Gereklerinden Allahın Tenzih Edilmesinin Sebepleri

Allah hakkında iman ettiğimiz sıfatların beşer için gereklerinden Allahı tenzih etmek , hem isim ve sıfatların tevkifiliği sebebiyle ; hem de Allahın ancak kemal sıfatlarla vasfolunması gerekliliğin tevhidin olmazsa olmazlarından olması sebebiyledir.

Bu çerçevede Allah a naslarla sabit oldugu icin yed , vech , ayn, ityan , nuzul , sak , kadem gibi sıfatlar isbat edildiğinde , bunlar sabitse manaları da sabittir , buna göre ise ; Allahın cismi de vardır , akıl yürütmesi yapılamaz. Cismi vardır ama bizim cismimize benzemez demek insanı teşbihten kurtarmaz.

Bu sıfatların isbatında Allahın mahlukata hululu gibi bir mana da itikad edilmemelidir. Allahı hiçbir varlık ihata edemez. Kuşatamaz . Ezeli ve ebedi olan Allah maddenin içine girmek manasına gelecek bir sıfatla vasfolunmaz. Maddenin içine maddenin cinsinden bir varlık girebilir. Allah ise mahlukatın sıfatlarıyla muttasıf olmaktan yucedir. Allahın kadim oluşu mahlukata hululuna manidir.

4-Bu Tür Sıfatların Bazıları Kuranda Fiilin Yapana Değil Emredenine Nisbet Edilmesi Uslubuna Uygun Şekilde Allaha Nisbet Edilmektedir. Buna da Dikkat Edilmelidir.

Allahın nuzul sıfatı , savt[2] sıfatı , peygambere kuran okumasi gibi ifadeler bu kabilden olabilir. Bunların Allaha nisbetlerinin gerçek manaları : bir melek gorevlendirip onu dunya semasına indirmesi, bir melek görevlendirip onu emirlerini iletmekle gorevlendirmesi ya da meleği hz peygambere kuran okumakla emredip bu okumayı kendisine nisbet ederek vahyin sahibinin kendisi olduğunu ifade etmesi şeklindedir.

Bazı bu tür sıfatların bu çerçevede olması ya da algılanması da caiz görünmektedir.

5-Hulasa olarak ;

Allaha bütün kitap ve sahih sünnet naslarında subut bulan sıfatlar nisbet edilir.

-isim ve sıfatlar tevkifidir .

-bu sıfatların isbatında Allahın kullarına benzetilmesi hatasından uzak olunması gerekir [3].

Bu sıfatların Allahın muradı üzerine isbat edilmesi en eslem yoldur. Nuzul sıfatını isbat eden ; beşer için olan gereklerinden Allahı tenzih etmek durumundadır . Tenzih ettiğinde ise mana flulaşmaktadır. O noktada ise ;en iyi yalnızca Allah bilir demekten başkaAllah'a bütün kitap ve sahih sünnet naslarında subut bulan sıfatlar nisbet edilir.
-İsim ve sıfatlar tevkifidir.
-Bu sıfatların isbatında Allah'ın kullarına benzetilmesi hatasından uzak olunması gerekir.

Bu sıfatların Allah'ın muradı üzerine isbat edilmesi en eslem yoldur. Nuzul sıfatını isbat eden; beşer için olan gereklerinden Allah'ı tenzih etmek durumundadır. Tenzih ettiğinde ise mana flulaşmaktadır. O noktada ise; en iyi yalnızca Allah bilir demekten başka bir söylem kalmamaktadır. Kuran'da bu tavır; ‘ilim sahipleri iman ettik hepsi Rabbimizin katındandır, derler’ şeklinde ifade edilmiştir.

Allah'ın kitap ya da sunnetle isimleri isbat edilir. Allah'ın isim ve sıfatlarının tevkifiligi esastır. Bu ana kabulden başka isim ve sıfat nisbetinde bazı ehli sünnet alimleri iki şart gözetildiği takdirde Allah'a isim ve sıfat nisbetinde bulunmanın caiz olabileceğini söylemişlerdir.

İsim Allah'a noksanlık nisbeti içermemelidir. Ve Kur'an'da bu isimlendirmeye asıl bir mana bulunmalıdır. Bu iki şart çerçevesinde Allah'a Kur'an'la sabit olmayan bir isim nisbet edilebilir.