Kurum Türü : Osmanlı Sanat Kurumları | Kurucusu : |
Eğitim Dili : | Kuruluş Tar : |
Ülke / Şehir : / İstanbul | Özellik : Dokuma Sanatları |
Ekleyen : /2015-04-11 | Güncelleyen : /2015-04-11 |
Külahduzânlar- Cemâat-i Külahdûzân-ı Hâssa
Defterlerde “cemâat-i külahdûzân-ı hâssa” olarak geçen bu bölük saray mensuplarının başlık ihtiyacını karşılamaktan sorumluydu. Mücevveze, selimî, yusufî gibi türleri olan ve padişahların taktıkları sarıklar ile saraylı kadınların kullandıkları basık fesler, hotozlar olmak üzere çok çeşitli başlıkların dikimi bu bölüğün göreviydi. Başlıkların çeşidinin ve üzerlerine takılan mücevherli süsler olan sorguçların bir rütbe ve statü göstergesi olduğu düşünüldüğünde bu bölüğün Ehl-i Hiref teşkilatı içinde öncelikli bir görevi olduğu söylenebilmektedir.
Osmanlı’da üst düzey devlet görevlilerinden sarayın hareminde yaşayan kadın ve çocuklara kadar her yaş ve statüdeki kişilerin başlık takma zorunluluğundan doğan bir ihtayaçla saray atölyelerinde çok sayıda başlık üretimi gerçekleştirilmiştir. Bu ihtiyaç Ehl-i Hiref maaş defterlerine de yansımış, üretim ihtiyacına paralel olarak külahduzân bölüğündeki sanatçı sayısı diğer birçok bölüğe göre daha fazla tutulmuştur. Bölüğün en kalabalık olduğu dönem diğer bölüklerde olduğu gibi 16. yüzyıla denk gelmekte, 1596 tarihli defterde seksen sanatçının kaydı görülmektedir. Ancak bu tarihten sonra teşkilattaki diğer gruplarda olduğu gibi, devletin ekonomik durumuna bağlı olarak bölükteki sanatçı sayısı yavaş yavaş düşmeye başlamıştır. 1698 ile 1796 tarihleri arasında ise sanatçı sayısı sabit kalarak beş adet olarak defterlere kaydedilmiştir.[1]
Savaş esiri, diğer saraydan nakil ve pişkeş olmak üzere çeşitli yollarla külahduzânlar bölüğüne dahil olmuş sanatçılar arasında Rus, Çerkez ve Bosna, Arnavut ve Hırvat gibi farklı kökenden olanlar bulunmaktadır. Bölüğe II. Bayezid döneminden itibaren sanatçı alınıyor olması sarayın gereksinimi olan külahların üretiminin erken tarihlerden itibaren saray atölyelerinde yapıldığını göstermektedir.[2]