Hit (4064) KUR-1903

Hamidiye Kağıt Fabrikası

Kurum Türü : Kağıthaneler Kurucusu :
Eğitim Dili : Kuruluş Tar :
Ülke / Şehir : / İstanbul Özellik :
Ekleyen : Fıkıh Dersleri/2009-10-27 Güncelleyen : /0000-00-00

Hamidiye Kağıt Fabrikası
XIX yüzyıl sonlarında kurulan ve hakkında en fazla bilgi , belge ve hatta fotoğraflara sahip olduğumuz kağıt fabrikası Hamidiye Kağıt Fabrikasıdır.

Söz konusu fabrika II Abdülhamit tarafından Serkarin Osman beye verilen 14 Eylül 1886 tarihli bir imtiyazname uyarınca kurulmuştur. Buna göre "Hamidiye Kağıt Fabrikası" adıyla bir kağıt fabrikası kurma yetkisi ve imtiyaz 50 yıl süreyle Osman Bey'e veriliyordu.

Osman Bey fabrikayı dört yıl içinde kurmayı kabul ediyordu ve fabrika için seçilecek yer devletin ise parasız, değilse devletçe satın alınacak ve imtiyaz sahibine verilecekti. İmtiyaz tarihinden itibaren 50 yıl süreyle kağıt fabrikası kurmak için başka hiç kimseye izin verilmeyecekti. Bununla birlikte bu fabrikanın imalatı ihtiyacı karşılayamaz ve başkaları daha uygun teklifler getirirse devlet yeni bir karar verme yetkisini elinde bulunduracaktı. Üstelik fabrika için gerekli yerli ve yabancı alet ve edevat ile üretilecek kağıtların ihracatından gümrük resmi alınmayacaktı. Ayrıca, imtiyaz sahibinin fabrika için bir şirket kurma yetkisi vardı.


Osman Bey bu imtiyaz uyarınca bir anonim şirket kurdu. Şirketin sekiz "fasıl" ve toplam 44 madde olan "Nizamname-i Dahili"si Düstur'un 1. tertibinin 6.cildinde yayınlandı. Buna göre, şirketin unvanı Hamidiye Kağıt fabrikası olacak ve Osmanlı kanun ve nizamlarına tabi bulunacaktı. Şirketin merkezi İstanbul'da olacak ve yabancı ülkelerde dahi şubeleri bulunacaktı. Şirketin sermayesi 300.000 Osmanlı Lira'sından hisseye bölünmüştü. Nizamname'ye göre şirket ayrıca tahvil çıkarmaya da yetkili olacaktı.


Nizamname'nin 7. maddesine göre "şirket hisse senedatının tamamı imza ve sermayesinin yüzde onu istihsal olunduktan sonra suret-i kat'iyede teşekkül etmiş" sayılacaktı. Nitekim 10 Haziran 1890 tarihli bir belgeden 27.300 İngiliz Lirası'nın Osmanlı Bankasının Londra şubesine 3 Haziran 1890 tarihinde yatırıldığı anlaşılmaktadır.


Şirketin yönetimi ve faaliyetleri genel kurul tarafından seçilecek 5-11 üyeden oluşan bir yönetim kurulu tarafından yürütülecek ve"Meclis-i İdare Dersaadet'te içtima edecek tir". Aynı maddeye göre şirket nizamnamesinin Osmanlı Devletince kabul edileceği tarihten itibaren iki yıl süreyle idare meclisinde Leonidas Zarifi Efendi, Cevad bey, Edvin Pears, John R.Thomson ve Thomas Charles Tucker görev yapacaklardı ve bunların görevlerinin umumi heyetçe onaylanması gerekmeyecekti.


İdare meclisi üyelerinin en az onar hisse senedine genel kurul üyelerinin ise beş hisseye hisseye sahip olmaları gerekiyordu. Hamidiye Kağıt Fabrikası Anonim şirketi Beykoz Kır mevkii ve Hünkar iskelesinde Osman Bey'in oğlu Ali Cevat Beye ait 42 dönüm arazyi satın aldı ve 19 Haziran 1890 tarihinde fabrikanın temeli, atıldı. Bu arada, ülke dışından gelecek makine ve aletler de İngiltere'deki Masson Scott firmasına ısmarlandı. Firma, temin edeceği dört kağıt makinesi ile diğer araç ve gerecin monte edilmesi işini de üstlendi. Ancak şirketin çıkardığı hisse senetlerinin rağbet görmemesi ingiliz firmasına senetlerin ödenememesine yol açtı ve dört makine içinde sigara kağıdı üretecek olandan vazgeçildi ve fabrikanın kurulmasından sonra altı ay süreyle Masson Scott firmasınca işetilmesi kararlaştırıldı. Bu yeni düzenlemelerden sonra fabrika kuruldu ve 22 Ocak 1893 tarihinde açıldı. Açılış törenine Padişah'ı temsilen Erkan-ı Harp Feriki Şakir Paşa katıldı.


Masson Scott firması anlaşma gereğince fabrikayı kurduktan sonra altı ay çalıştırdı ve Hamidiye Kağıt Fabrikası Anonim şirketinden alacağını istedi. Şirket borcunu ödeyemeyince mahkemeye gidildi ve mahkeme kağıt fabrikasını Masson Scott firmasına verdi. Firma fabrikayı çalıştırmak istediyse de kendi yönetim kurulunun "Masson Scott firmasının kağıt sanayiine makine yaptığı kendi müşterileri ile rekabet etmek anlamına gelecek" böyle bir faaliyetin doğru olmayacağı yolundaki itirazı üzerine fabrikanın faaliyeti sürüncemede bırakıldı. Böylelikle fabrika 1912 ılına kadar Kağıtçı'nın deyişi ile "metruk ve muattal" kaldı.


Masson Scott firması 1912 yılında fabrikayı satışa çıkardı ve fabrika Hamidiye Kağıt Fabrikası Şirketi tarafından satın alındı. Fabrikanın işletmeye açılması için hazırlıklar devam ederken fabrikaya haci z kondu ve imtiyazname gereği muaf tutulduğu kim resim ve rusumların ödenmesi istendi. Uzun girişimlerden sonra haciz kaldırıldı. İngiltere'den kağıt mühendisleri ve ustalar getirtilerek faaliyete başlandığı sırada Birinci Dünya savaşı başladı ve İngiliz personel ülkelerine döndü.


Altı aydan fazla düzenli çalışamamış olan bu fabrikanın ürünleri hakkında da herhangi bir bilgimiz yoktur. Bununla birlikte Hamidiye Kağıt Fabrikası'nda üretilen kağıtların bir süre kullanıldığı kesindir. Nitekim dönemin önde gelen kültür, sanat ve bilim dergilerinden birisi olan maarifde aşağıdaki yazı bu durumu kanıtladığı gibi "yerli kağıdın" dönemin aydınlarınca ne denli olumlu karşılandığının da güzel bir örneğidir.


"Maarif'in Kağıdı"
"Gazetemiz şimdiye kadar Avrupadan celbolunan bir kağıt üzerine tab olunmakta idi. Asr-ı cihanbanide sanayi-i mahalliyemizin terakkiyatı-ı delailinden biri olan Hamidiye Kağıt Fabrikası Avrupa fabrikaları masnuatı ile rekabet edebilecek derecede ve belki bir çoğuna faik kağıt çıkardığından böyle sanayii-i dahiliye mahsulü meydanda dururken Avrupa kağıtlarına gazetemizin tabını terviç etmedik ve bu nüshamızdan itibaren eski kağıdı terk ile gazetemizi Hamidiye Kağıt Fabrikası kağıdı üzerine tab ettirmeğe başladık. Bu kağıt biraz ince olmakla beraber gerek rengi gerek hamuru eski kağıdımızdan her halde ala olduğunu mütaliin -i kiram tasdik buyuracaklarından ve bu intihabımızı bir eseri terakki görerek risalemiz hakkındaki teveccühlerini tezyit edeceklerinden eminiz".


Fabrikanın akıbeti, şimdiye kadar aktarılanlardan daha da hazin olmuştur. 1915 yılında müttefiklerimiz harp malzeme yapılmak üzere kağıt fabrikası makinelerinin kırılmasını ve kendilerine verilmesini talep etmişler ve bu talep yerine getirilmiştir. Kağıtçı!nın sözleriyle "Türkiye kağıt piyasasının serbestisini idame maksadıyla yapılan bu tahrip ustalıkla tevil edilerek, Beykoz fabrikasının memlekette hammadde bulamamasından işleyemediği şeklinde yayılmış ve bu şaiya memleketimizin sanayiye müsait olmadığını ispat için kuvvetli bir delil olarak gösterilmiştir".


Adres :
Web :
Otel Tekstili antalya escort sakarya escort mersin escort gaziantep escort diyarbakir escort manisa escort bursa escort kayseri escort tekirdağ escort ankara escort adana escort ad?yaman escort afyon escort> ağrı escort ayd?n escort balıkesir escort çanakkale escort çorum escort denizli escort elaz?? escort erzurum escort eskişehir escort hatay escort istanbul escort izmir escort kocaeli escort konya escort kütahya escort malatya escort mardin escort muğla escort ordu escort samsun escort sivas escort tokat escort trabzon escort urfa escort van escort zonguldak escort batman escort şırnak escort osmaniye escort giresun escort ?sparta escort aksaray escort yozgat escort edirne escort düzce escort kastamonu escort uşak escort niğde escort rize escort amasya escort bolu escort alanya escort buca escort bornova escort izmit escort gebze escort fethiye escort bodrum escort manavgat escort alsancak escort kızılay escort eryaman escort sincan escort çorlu escort adana escort