Soru: Ölüm sekeratında Resulullah (s.a.v),zamanın gavsı, bağlı olunan şeyh ya da Cebrail (a.s) imanı kurtarmaya gelir mi? Bunun delilleri nelerdir? Ani ölümle karşılaşınca bu durum nasıl gerçekleşir? Ölüm anında iman nasıl kaybedilir ya da kurtarılır?

el Cevab: Sorunuz aşağıdaki itikadi konuları içeriyor.

1-Ölüm anında bazı vesveselerin gelmesi ve imanda fitnelenme durumu

2-Meleklerin ölüm anında hazır bulunmaları

3-Peygamberimiz, ya da salihlerin ruhlarının ölüm anında görülmesi

4- Gavs,kutb, ebdal, 40 'ların varlıkları ve bazı müminlerin ölüm anlarına şahitlik etmeleri

Sorunuzun çok sayıda mesele içermesi sebebiyle cevapları peyderpey yazacağım.

1-Ölüm anında bazı vesveselerin gelmesi ve imanda fitnelenme durumu;

Ebul Yusr (ra) dan

...Allah rasulu (sas) ,ey Allah’ım şeytanın beni ölüm anında şaşırtmasından sana sığınırım...[1]

عن أبي اليسر قال كان رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول اللهم إني أعوذ بك من التردي والهدم والغرق والحريق وأعوذ بك أن يتخبطني الشيطان عند الموت وأعوذ بك أن أموت في سبيلك مدبرا وأعوذ بك أن أموت لديغا

Yukarıdaki hadise göre ölüm anında şeytanın mümini sapıtmaya çalışması vakidir.

2- Meleklerin ölüm anında hazır bulunmaları;
 

Rabbimiz Allah deyip emrolundukları üzere dosdoğru olanların ölümleri anında melekler hazır bulunurlar korkmamalarını ve üzülmemelerini onlara söyler ve cennetle müjdelerler. [2]
 

إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمْ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخَافُوا وَلا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ

İman sahipleri ve nefislerini terbiye edip iman derecelerinden mutmain nefs derecesine yükselerek ruhlarını teslim edenlere ey mutain nefis rabbin senden sen rabbinden razı olarak ona dönün denilecektir.[3]

(يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ (27) ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً (28)

Allahın ayetlerini yalanlayan ve emirlerine uymaktan kibir edip yüz çevirenlere bugün yaptığınız kötülükler sebebiyle cezalandırılmanızın başlayacağı gündür denilecek ve melekler onları ölüm için tutarken bu kötü haber kendilerine verilecektir. [4]

وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ قَالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَلَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْءٌ وَمَنْ قَالَ سَأُنزِلُ مِثْلَ مَا أَنزَلَ اللَّهُ وَلَوْ تَرَى إِذْ الظَّالِمُونَ فِي غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلائِكَةُ بَاسِطُوا أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُوا أَنفُسَكُمْ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَكُنتُمْ عَنْ آيَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ (93

3-Peygamberimiz, ya da salihlerin ruhlarının ölüm anında görülmesi;

-Efendimizin hz. Hüseyi’nin şehid edilişi sırasında yanında bulunduğunun ümmü Seleme (ra) tarafından rüyada görülmesi ve bunun ümmü Seleme (ra) başta olmak üzere diğer sahabe tarafından istinkar edilmemesi[5]

عن سلمى البكرية قالت: دخلت على أم سلمة وهي تبكي، فقلت: ما يبكيك؟، قالت: رأيت رسول الله صلى الله عليه وسلم –تعني في المنام- وعلى رأسه ولحيته التراب، فقلت: مالك يا رسول الله؟، قال شهدت مقتل الحسين آنفاً.

-Cafer b. ebi Talib’in şehadet anına efendimizin şahitlik etmesi ile ilgili rivayetler;

وروى الطبراني برجال ثقات غير سعدان بن الوليد فيحرر حاله عن ابن عباس- رضي الله تعالى عنه- قال: بينما رسول الله صلى الله عليه وسلم جالس وأسماء بنت عميس قريبة منه إذ رد السلام ثم قال: «يا أسماء هذا جعفر بن أبي طالب مع جبريل وميكائيل، مروا علينا فرددت عليهم السلام، وأخبرني أنه لقي المشركين يوم كذا وكذا» فأصبت في جسدي في مقاديمي ثلاثا وسبعين بين طعنة وضربة، ثم أخذت اللواء بيدي اليمنى فقطعت، ثم أخذته بيدي اليسرى فقطعت، فعوضني الله من يدي جناحين أطير بهما مع جبريل وميكائيل في الجنة أنزل فيها حيث شئت، وآكل من ثمارها ما شئت، فقالت أسماء: هنيئا لجعفر ولكني أخاف أن لا يصدقني الناس، فاصعد المنبر فأخبر الناس يا رسول الله، فصعد المنبر فحمد الله وأثنى عليه ثم قال: أيها الناس، إن جعفر بن أبي طالب مع جبريل وميكائيل له جناحان من بدنه عوضه الله من يديه، يطير بهما في الجنة حيث شاء، فسلم علي وأخبرني كيف كان أمرهم حين لقي المشركين، فاستبان للناس بعد ذلك أن جعفرا لقيهم، فسمي جعفر الطيار.

4- Gavs,kutb, ebdal,40 'ların varlıkları ve bazı müminlerin ölüm anlarına şahitlik etmeleri;
 

Bu konunun temeli hakkında tartışma vardır. Gavs, abdal evtad hakkında hadis mecmualarında çoğunluğu mürsel bazıları munkatı illeti olan rivayetler vardır.

Meşhur hadis otoritesi İbnu's -Salah el Fetevasında S. 23 bu konudaki en güçlü rivayet Ali (ra)dan nakledilen ebdal şamdadır, Rivayetidir. Ulema arasında ve salihler arasında benzer rivayetler nakledile gelmiştir. Bunların doğrulukları neredeyse ittifak mahallidir.

Evtad, nuceba ve nukaba hakkında sahih bir dayanak olacak rivayet sabit olmamıştır.

Hızır (as) nebidir ve diridir. Ama resul değildir. Bu konuda ulemanın ekseriyeti -delillere nazaran-neredeyse ittifak halindedir. Yalnızca bazı ehli hadise mensup şahısların muhalefet etmesi durumu söz konusudur. Sge. S 24

İmam es suyuti nin ''el haber ed dal ala vucudil kutb vel evtad ven nuceba vel ebdal '' isimli bir müstakil risalesi vardır. Bkz. [6]

İmam suyuti konu hakkındaki rivayetlerin neredeyse tevatür derecesine ulaştığını ifade eder.

Bu konu hakkında ibn Teymiyye ve öğrencileriyle sufiyeye mensup ilim adamları arasında şiddetli tartışmalar olmuştur.

İbn Teymiyye ise bu sayılan konularda sahih senedle nakledilen hiçbir rivayet olmadığını söyler.

Benim kanaatim şudur;

Ebdal hakkındaki rivayetlere itibar edildiği takdirde ölüm anında bazı Allah dostlarının şeytanın şerrinden tabilerini uyararak korumak kasdıyla yanlarında ruhaniyetleriyle hazır bulunmalarına keramet olarak cevaz vermekte bir beis olmayacağı ortaya çıkar.

Bu durum 1.soruya verilen cevapta da görüleceği üzere melekler için geçerlidir. Ve bunda bir şirk vechi yoktur.

Efendimizin, şefaatim ümmetimden büyük günah işleyenlere haktır. Yine ulemanın ve salihlerin ve kişinin salih amellerinin şefaatleri de sabittir.

Buna göre salihlerin ruhaniyetlerinin ölüm anında müritlerine fayda vermeleri delile sabit olmadığından sukut edilmelidir.

Ama salihlerin şefaatlerinin şirk olma vechi de yoktur.

Bu konuyu müstakil bir makalede ele almak daha uygun olacağından bu kadarla iktifa ediyorum.