Takvim-i Vakayi (1831)

Eylül 1829 tarihinde, Ruslar'la Edirne Antlaşması imzalanmış, Devlet'e yeni bir düzen vererek, yönetim alanında yapılan önemli reform hareketlerini yürütmek, gereken tüzük ve yönetmelikleri hazırlamak amacıyla, "Islahat Meclisleri" nin toplanmasına gerek görülmüştür. Hükümetçe bir gazete çıkarılması fikri, ilk kez bu meclis toplantılarında ortaya atılmış ve II. Mahmut tarafından çok olumlu karşılanmıştır.

Ayrıca yabancı dilde yayımlanan bazı gazetelerin Türk halkı arasında ve yabancı çevrelerde yarattığı olumlu etkilerin de farkına varan II. Mahmut, bir gazetenin yayımlanması işine sıcak bakmaktaydı. Bu sırada Le Moniteur Ottoman'ın yayını devam ederken bir de Türkçe gazete çıkarmaya karar vermiştir. Amacı, bu gazete yoluyla yapmış olduğu ve ileriki tarihlerde yapmayı planladığı yenilikleri halka aracısız olarak birinci elden bildirmektir. Padişahın çıkardığı emirnamenin hemen ardından Beyazıt'ta bir bina satın alınarak matbaa kurulmuş ve müdürlüğüne Sait Efendi getirilmiştir.

Gazetenin adı için birçok isim yazılarak padişaha sunulmuş, ancak bunlar arasıdan hiç birisini beğenmeyen II. Mahmut kendisi gazetenin ismi olarak Takvim-i Vakayi koymuştur. 1 Kasım 1831'de yayımlanan ilk sayısıyla, Türkiye'nin ilk Türkçe gazetesi, Batılı örneklerinden yaklaşık 250 yıl gecikmeli de olsa yayın hayatına başlamış oldu. 5.000 nüsha olarak haftada bir kez yayımlanan gazete daha sonra devletin resmî gazetesi niteliğini kazanmıştır.

Yıllık abone ücreti 120 kuruş olan Takvim-i Vakayi, Süleymaniye Camii ile şimdiki üniversite bahçesi arasında bulunan ve adına "Takvimhane-i Amire" denilen, Kapucubaşı Musa Ağa'nm konağında çıkarılmaya başlanmıştır. Gazeteyi yönetmek ve yayımlamak üzere "Takvimhane Nezareti" kurulmuş, nazırlığa ise eski vak'anüvislerden, Mekke Kadılığı da yapmış olan Seyit Mehmet Esat Efendi getirilmiştir.

Dokuz yıl boyunca Türkiye'de Türkçe gazete olarak yayına devam eden Takvim-i Vakayi’nin yayına son verilme nedeni de ilginçtir. Gazete 12 yaşındaki bir çocuğun yaptığı bir dizgi hatası nedeniyle kapatılmıştır. 12 yaşındaki Felemenk, Kraliçesi'ne bir nişan verildiğine ilişkin haberde, bir dizgi hatası olarak (ita) kelimesi yerine (hata) kelimesi yazmıştır. Bu yazıyı okuyan ve padişaha yaranmak isteyen Fuat Bey adında bir vali, durumu Abdülhamid'e şikâyet etmesi sonucu kızan Abdülhamid, Müsteşar Reşit Bey azledilerek gazeteyi kapatmıştır. Takvim-i Vakayi kapandıktan bir süre sonra tekrar yayınlanmaya başlamış fakat bu ikinci yayınlanma dönemi tamamen “Resmi Gazete” niteliğinde olmuştur. 1860 tarihinden itibaren, tamamen devletle ilgili belge ve tüzüklerin yayımlandığı "Resmi Gazete" niteliğine bürünerek gerçek gazete özelliğini kaybetmiştir. 1879 yılında gazete kapatılmış ve 12 yıl yayımlanmamıştır. Takvim-i Vakayi, 1891 yılında yeniden yayımlanmışsa da, bir yıl sonra 1892'de, 283. sayıdaki dizgi yanlışı yüzünden tekrar kapatılmış ve bu ikinci kapanış 1908 Meşrutiyeti'ne kadar 16 yıl sürmüştür