Mecmua-i Muallim

Muallim Naci'nin (ö. 1893) çıkardığı haftalık edebî dergi.
30 Eylül 1303 (12 Ekim 1887) - 3 Teşrinisani 1304 (15 Kasım 1888) tarihleri arasında toplam elli sekiz sayı yayımlanan dergi kapanıncaya kadar hemen tek başına Muallim Naci tarafından çıkarılmıştır. İlk iki sayının üçüncü. 3, 5-11. sayıların ikinci baskısı yapıldığına göre büyük ilgi gördüğü anlaşılan derginin ilk sayıdan itibaren sayfa numaralan devam ettirilmiştir.
Düzenli biçimde her hafta dört sayfa yayımlanan dergide dikkati çeken ilk şey, çıkış yazısında belirtildiği halde devrin diğer edebiyat dergilerinden farklı olarak birkaç istisna dışında yeni ve aktüel konularla ilgili şiir, hikâye, deneme, edebî tenkit gibi herhangi bir örneğe yer verilmemiş olmasıdır.
Dergide daha çok eski Türk edebiyatına dair makalelerle şiir iktibasları oldukça geniş yer tutmaktadır. Dergide İsmail Safa dışında bazı sayılarda Ali Ulvi, Besim, İbrahim Necati, Mehmed Said, M. Selâhaddin gibi pek tanınmamış şair ve yazarların adına da rastlanmaktadır.
Mecmûa-i Muallim'in yayım hayatına girişi dolayısıyla Saadet gazetesinde yer alan bir yazıda, "Gazetemiz hey'et-i tahrîriyye reisi Muallim Naci Efendi Hazretleri mekâtib-i âliyede tedrisiyle müştagil oldukları edebiyat derslerinin istifadesini bir kat daha neşr ü ta'mîm etmek maksad-ı âlî-himmetânesiyle bu kerre bâlâdaki ünvan tahtında bir mecmûa-i müfide neşrine ibtidâr ederek sözlerine bakılırsa benzerlerinden farklı mahiyette böyle bir derginin çıkış sebebi daha iyi anlaşılır. Bu haber doğrultusunda, derginin daha ilk sayısından itibaren Muallim Naci'nin hocalık yaptığı Mekteb-i Hukuk ile Mekteb-i Sultânî'de okuttuğu edebiyat derslerinin özetlerine geniş bir şekilde yer verildiği görülür. İlk sayıların ilgi görmesinin sebebi de büyük bir ihtimalle bu ders notlarıdır. İkinci sayıdaki "İhtar" başlıklı yazıda, "İmtihan zamanlarının takarrübü cihetiyle bu nüshanın dersten ibaret olmasına lüzum görülmüştür" ifadesi bunu doğrular niteliktedir.
Dergide beşinci sayıdan İtibaren "Müstefîz" başlığı altında Arap ve İranlı şair ve yazarların eserlerinden manzum ve mensur tercümelerle Voltaire, Fenelon, La Fontaine, Gilbert ve Boileau'dan yapılmış tercümeler yer alır. Muallim Naci'nin Emile Zola'dan ancak bir kısmını çevirebildiği Therese Raquin ile Hüseyin Vâiz-i Kâşıfî'nin Bedâyi'u'l-efkâr fi şanâyfi'l-âşâr'mm çevirisi, Kemalpaşazâde'nin Dekâiku'l-hakâik adlı eserindeki bazı tabirlerin açıklaması ile yine Muallim Naci'nin Yazmış Bulundum adlı eserinin ikinci kısmı dergide tefrika suretiyle yayımlanmıştır. Muallim Naci'nin gerek ders notlarında gerekse diğer yazılarında dikkati çeken husus, ele aldığı bir edebî konuyu daima eski edebiyatın vazgeçilmez kurallarını oluşturan bedîl beyân, belagat ve fesahat açısından ele alıp değerlendirmesidir.
Muallim Naci'nin "Nümûne-i İntihâb" başlığıyla bir kısım divan şairlerini tanıttığı ve eserlerinden örnekler verdiği yazı serisi dergide dikkati çeken bölümler arasındadır.
Naci'nin daha sonra Osmanlı Şairleri adıyla biraz daha genişleterek kitap halinde bir araya getireceği (İstanbul 1307) dergideki bu yazı serisinde şu şairlere yer verilmiştir:
Nef'î, Şeyh Galib. Esrar Dede, Şeyhülislâm Zekeriyyâzâde Yahya, Hoca Neş'et, Yenişehirli Avni Bey, Sabit, Usûlî, Fasih Ahmed Dede, Sürûrî, Seyyid Vehbî, Zatî, Ahmed Neylî, Enderunlu Vâsıf, Hâkânî, Fıtnat Hanım, Râgıb Paşa, Nâilî-i Kadîm, Nev'î, Cevrî, Halim Giray ve Azmîzâde Mustafa Hâletî. Dergide ayrıca Muallim Naci'nin "Küçük Bir Mudhike Vefa ile Safa Beyninde Müşâare başlıklı manzum diyaloglarla "Takriz Fuzûlî'ye Peyrev Olabilir miyim? Şathiyât Hâtıra-i Bedr-i Kübrâ,
gibi şiirlerine de yer verilmiştir. Bunlardan başka Muallim Naci'nin "ve, ve amma, ve hem de" gibi bir kısım bağlaçların dilimizde yerli yersiz kullanımı konusunda Hacı İbrahim Efendi'nin ileri sürdüğü görüşlere karşı tenkitleriyle birlikte "Muhâdara" başlığı altında bazı kitap tanıtma yazılarına da rastlanmaktadır.
Fevziye Abdullah Tansei, Muallim Naci'nin Mecmûa-i Muallim'üe yayımlanan mektup, hatırat, tercüme ve seçme tarzındaki eserlerinin zannedildiği gibi gelişigüzel yazılmış şeyler olmayıp bu sırada okullarda verdiği derslerle ilgili dil, edebiyat ve edebiyat tarihi alanında doğrudan doğruya bilgi birikimi ve araştırmaya dayanan önemli çalışmalar olduğunu belirtir.
Ahmet Bedevi Kuran, Mecmûa-i Mualiim'in Sa'dî-İ Şîrâzî'den yapılan bir tercüme dolayısıyla Matbuat Umum Müdürlüğü tarafından kapatıldığını ileri sürerken Celâl Tarakçı dergide adı geçen şairden herhangi bir çeviri bulunmadığını. dolayısıyla böyle bir hususun kapatılma sebebi olamayacağını belirtmektedir.